نویسنده : محمد رضا پهلوان رئیس گروه موزه های خراسان رضوی

تاریخ شکل گیری موزه در استان خراسان رضوی را باید همزمان با تهران و در دوره قاجاریه دانست.اولین موزه های  شکل گرفته در دنیا ، با هدف جمع آوری و حفظ آثار هنری و قدیمی در اماکن مقدس ، کلیساها و پرستش گاه ها بود.

موزه آشمولین در انگلستان اولین مجموعه شخصی بود که در سال 1683 میلادی ،نمایش آثار خودش را به صورت عمومی در آورد .

رنسانس و انقلاب فرهنگی اروپا در قرن پانزدهم میلادی، سر آغازی بود بر فعالیت رسمی موزه ها و ایجاد موزه لوور پاریس ،نمونه بارز این حرکت عظیم فرهنگی بود.

ناصرالدین شاه قاجار، اولین شاه موزه دار ایران بود که در بنای تاریخی جهانی کاخ گلستان  مکانی را به نمایش و نگهداری آثار تاریخی اختصاص داد. موزه ایران باستان (موزه ملی ایران )که در سال 1316 خورشیدی ، با طراحی آندره گدار باستان شناس فرانسوی ،تاسیس شد، سرآغازی بود بر موزه و موزه داری ایران به صورت رسمی که نام خود را در دنیا ، ثبت کند .

مشهد و آستان قدس رضوی همزمان با این رویداد بین سال های 1324 تا 1350 توسط متولیان وقت حرم مطهر رضوی ، محلی را به جمع آوری و حفظ آثار نفیس و موقوفه حضرت اختصاص دادند.

 

 ناصرالدین شاه قاجار نیز پیش تر در سفرنامه خود به خراسان در سال 1383 ق به این موضوع اشاره کرده است و آندره گدار فرانسوی که موزه ایران باستان را طراحی کرده بود ، ماموریت پیدا کرد  که طرح موزه آستان قدس رضوی را بین سال های 1314 تا 1320 تهیه کند و همزمان با موزه ایران باستان ، طرح اولیه موزه آستان قدس رضوی هم آماده شد .سپس موزه های توس و نادر در آرامگاه فردوسی و نادر توسط انجمن آثار ملی، شکل گرفت .هم اکنون در استان خراسان رضوی، بیش از هشتاد موزه فعالیت دارند که پس از استان تهران دارای بیشترین تعداد موزه در ایران است  اکثر آن ها توسط اداره کل میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری ،آستان قدس رضوی ، اداره کل محیط زیست استان و دیگر دستگاه ها همچون دانشگاه فردوسی مشهد ،اداره کل اوقاف و امور خیریه ،آموزش و پرورش و...  اداره می شوند.از ابتدای سال 1397 و با مدیریت جدید اداره کل میراث فرهنگی استان ،فصل جدیدی در ایجاد موزه های استان ،باز شده است .

حضور گردشگران ،زائران و توریست ها ی زیاد  در استان که رقم آن در طول سال نزدیک به سی میلیون نفر است ، فرصت جدیدی  برای اداره کل میراث فرهنگی استان، فراهم کرده که به توسعه و گسترش موزه های جدید و باز پیرایی و غنی سازی موزه های موجود بپردازد .تمامی شهرهای خراسان رضوی ،ظرفیت ایجاد حداقل یک موزه و بعضا بیش از یک موزه را دارند و روستاهایی هم وجود دارند که درآن مکان می شود ،موزه ایجاد کرد . تخصصی شدن موزه ها با توجه به پیشینه تاریخی فرهنگی شهرستان ها ،از برنامه های اولویت دار است .موسیقی مقامی در شهرهای تربت جام ،تایباد و خواف ،که یکی از قطب های موسیقی مقامی کشور هستند ،این ظرفیت را به وجود آورده که بتوان در این منطقه برای ایجاد موزه موسیقی ،اقدام کرد .ثبت قنات قصبه گناباد در فهرست جهانی یونسکو ، این ضرورت را به وجود می آورد که موزه تخصصی آب ،تاسیس کرد .خانه موزه ها از دیگر مواردی است که نباید از آن غفلت کرد .خانه موزه شهید مطهری ،خانه موزه قرایی رشتخوار، خانه دکتر علی شریعتی در سبزوار،  منزل پدری استاد کمال الملک در نیشابور و... از دیگر داشته های استان است .پرورش پیله ابریشم در بایگ تربت حیدریه ،این اداره کل را مصمم به راه اندازی موزه ای با همین موضوع کرده است.طرح محتوایی و غنی سازی موزه بزرگ خراسان  بهره گیری و به کارگیری مشاوران و طراحان موزه ای و آگاه به علم روز موزه داری، ارتباط با موزه های داخلی و خارجی ، توجه به طیف بازدید کنندگان، به کارگیری راهنمایان جوان و نوجوان، برگزاری نمایشگاه های موضوعی و مرتبط ، برگزاری شب های فرهنگی با موزه ها ، توجه به کم توانان جسمی و کودکان و بررسی راهکارهای بهتر بازدید کردن این قشر جامعه از موزه ها و...  از دیگر برنامه های در دست اقدام این اداره کل است.