نگاهی اجمالی به تاریخچه تشكیل میراث فرهنگی
میراث فرهنگی هر كشور یكی از اساسی ترین اركان تحكیم هویت ایجاد خلاقیت و خودباوری ملی است. پژوهش در زمینه های مختلف آن موجب روشن شدن ابهامات تاریخی، شناخت ارزش‌های حاصل از حیات طولانی جامعه و تسریع ارزش‌های نهفته در میراث فرهنگی به حیات امروزی جامعه می شود و بالقوه قادر به تعیین مرزهای فرهنگی جوامع بشری بوده و حداقل یكی از عوامل اصلی بازشناسی ملت ها و كشورها از یكدیگر است. شرایط طبیعی، وسعت زمین، موقعیت ژئوپلتیك و مهارت‌هایی كه طی قرون متمادی صورت گرفته است سبب پیدایش تمدن های متعددی در نواحی مختلف ایران شده است.
هنر و فرهنگ ایران در هنر و فرهنگ جهان معاصر خود تاثیری شایسته داشته است كه امروز می تواند از جمله زمینه های مساعد همكاری های بین المللی باشد. تشكیل وزارت فرهنگ و معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه در سال 1286شمسی برای اولین بار وظائف دولت را در مورد حفاظت از میراث فرهنگی مورد توجه قرار داده است. تشكیل موزه ملی ایران و تشكیل اداره عتیقات به اقدامات دولت در زمینه میراث فرهنگی نتیجه بخشید. تشكیل وزارت فرهنگ و هنر در سال 1343 مسائل مربوط به میراث فرهنگی را به شكل تخصصی تری در قالب یك شاخه معاونت مورد توجه قرار داد. با انحلال وزارت فرهنگ و هنر در سال 1358 و تشكیل وزارت فرهنگ و آموزش عالی وظائف مربوط به میراث فرهنگی در وزارتخانه اخیرالذكر متمركز شد. مصوبه 1360/8/27 هیات وزیران موجب شد تا واحدهای استانی و برخی از واحدهای فرهنگی كه عمدتاً وظیفه معرفی میراث فرهنگی را بر عهده داشتند از وزارت فرهنگ و آموزش عالی منتزع و در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادغام شوند، از این تاریخ تا تصویب قانون تشكیل میراث فرهنگی كشور عملا دو وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش عالی متكفل امور مربوط به میراث فرهنگی بودند. ضرورت جلوگیری از انجام وظائف موازی ادغام دستگاه هایی با وظائف مشابه ایجاد مدیریت متمركز برای سیاست گذاری بهینه موجب شد كه در سال 1364 دستگاه های اجرایی و پژوهشی متكفل امور میراث فرهنگی از وزارتخانه های ذیربط منفك و در سازمان میراث فرهنگی كشور وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی ادغام شوند.
با تصویب قانون اساسنامه سازمان در سال 1367 اهداف و وظائف سازمان قانوناً تعیین و فعالیت های مربوط به میراث فرهنگی از انسجام لازم بر خوردار شد. شورای عالی اداری در جلسه 1373/19/1 به پیشنهاد سازمان امور اداری كشور و به منظور افزایش كارآیی سازمان و تمركز در مدیریت دستگاه‌های فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی كشور را از وزارت فرهنگ و آموزش عالی منفك و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملحق شد. در جلسه علنی 23دی ماه سال 1382 مجلس شورای اسلامی سازمان‌های میراث فرهنگی ایرانگردی و جهانگردی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتزع و بعد از ادغام آن ها سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با كلیه اختیارات زیر نظر ریاست جمهوری تشكیل می شود و ادغام این دو سازمان صورت می گیرد كه بعد از تصویب این قانون وظایف حاكمیتی سازمان ایرانگردی و جهانگردی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری منتقل شد و وظائف اجرایی و تصدی آن با همه امكانات، اعتبارات، نیروی انسانی، اموال و دارایی ها و تعهدات در قالب یك شركت دولتی با عنوان شركت توسعه ایران گردی و جهان گردی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وابسته شد.
به منظور حسن اجرای قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی مصوب مجلس شورای اسلامی و مطالعه و تحقیق در آثار باقی مانده از گذشتگان جهت معرفی ارزش‌های نهفته در آن ها و همچنین توسعه پژوهش‌های میراث فرهنگی كشور و حمایت از دستاوردهای علمی و تحقیقاتی در این زمینه، با برخورداری از توان علمی از طریق استفاده هر چه مطلوب تر از امكانات بالقوه و بالفعل نیروی انسانی كار آزمایشگاه ها و لوازم كتابخانه و سایر وسایل پژوهشی موجود سازمان میراث فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این اساسنامه به اختصار پژوهشگاه نامیده می شود، تشكیل شد. همچنین با تصویب شورای عالی اداری در یكصد و سی امین جلسه مورخ 1385/1/16 به منظور تقویت و توسعه صنایع دستی كشور و ایجاد هماهنگی با سیاست‌های توسعه صنعت گردشگری سازمان صنایع دستی ایران با تمام وظائف، اختیارات، مسئولیت‌های قانونی، دارایی ها، تعهدات، اعتبارات، امكانات و نیروی انسانی از وزارت صنایع و معادن منتزع و در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادغام شد.
تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
در تاریخ 1398/5/10 شورای نگهبان با لایحه تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موافقت کرد. پیش از این شورا دو بار به دلایلی با تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی مخالفت کرده بود. نمایندگان مجلس شورای اسلامی لایحه تشکیل این وزارتخانه را اصلاح و برای شورای نگهبان ارسال کرده و با موافقت شورای نگهبان روند اجرایی تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آغاز شد و رییس جمهوری دکتر علی اصغر مونسان آخرین رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را به عنوان سرپرست و پس از آن به عنوان اولین وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به مجلس معرفی کرد.
بر اساس این مصوبه از زمان تصویب این قانون، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با تمامی اختیارات و وظایفی که به موجب قوانین و مقررات در مواردی که مغایر شرع نیستند، با رعایت بند «د» ماده ۲۹ قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386/7/8 با اصلاحات و الحاقات بعدی و بند «الف» ماده ۲۸ قانون برنامه پنج ساله و بدون توسعه تشکیلات و افزایش نیروی انسانی به وزارت میراث، گردشگری و صنایع دستی تبدیل شد.
تاریخ بروزرسانی: 29 خرداد ماه 1399