در زمان حاج غلامحسین این سرا محل رفت و آمد تاجران فرش و گلیم بود سپس تبدیل به تجارتخانه مواد غذایی شد. الان هم محلی برای خرید و فروش کالاهای ایرانی و اجناس دستدوم خارجی است. کسبه میگویند از همان روزی که غلامحسینخان این تجارتخانه را خریده بود سقفش در حال ریزش بوده و نیاز به بازسازی داشته است.
ویژگیهای معماری بنا
معماری این کاروان سرای قدیمی به صورت درون گرا می باشد یعنی به دو بخش اندرونی و بیرونی تقسیم شده است. قسمت اندرونی یا بخش خصوصی آن در شرق ساختمان و دارای حیاط کوچک می باشد، بخش بیرونی این بنا در مرکز قرار دارد و دارای حیاط بزرگ بوده که توسط غرفه ها احاطه شده است. این عمارت سه طبقهای از سطح کوچه پایین تر است و همین امر باعث شده، از بیرون این ساختمان تنها دو طبقه آت دیده شود. مصالح به کار رفته در این ساختمان آجر، گچ و ملات می باشد و معماری این بنا، دلیل بر قدمت آن است.
سال 1380 تجارتخانه عزیزالله اف با شماره 4030 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و کسبه به دلیل اینکه دیگر اجازه تعمیرات نداشتند و این اثر تاریخی وضعیت نا مناسبی پیدا کرده بود تا این که سرانجام مرداد ماه امسال حیاط کوچک سرا برای بازسازی و مرمت پلمب و مغازههای آن تخلیه شد.
کسبه چه می گویند؟
یکی از کسبه این سرا در این خصوص میگوید: طرح بازسازی و مرمت این سرای تاریخی پس از سالها انتظار بالأخره آغاز شد و مسئولان هم برای واحد تجاری جایگزین قولهایی دادهاند.
حسین یکی دیگر از کسبهای که مغازهاش در گام اول طرح بازسازی و مرمت قرار دارد نیز در اینباره میگوید: همین که کار را آغاز کردند جای شکرش باقی است. تمام کسبه منتظر چنین روزی بودند. چرا که این سرا استحکام لازم را ندارد و متاسفانه استاندارد نیست. با بازسازی و مرمت این سرا یکی از دغدغههایمان کم میشود. وی در خصوص هزینههای اجرای طرح نیز میافزاید: قرار است کسبه در این طرح مشارکت داشته باشند. گفتهاند نسبت هزینهها بین شهرداری، میراث فرهنگی و کسبه یک سوم است.
اگر چه کسبه برای مرمت این اثر تاریخی به زحمت افتادهاند و برای مدتی باید در واحدهای تجاری به غیر از این سرا فعالیت کنند اما با مرمت سرای عزیزالله اف، گردشگران بیشتری به سوی این اثر تاریخی خواهند شتافت و کسب و کار در این مجموعه رونق بیشتری خواهد گرفت.
گام اول طی 18 ماه تکمیل میشود
مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی خراسانرضوی دراین باره می گوید: قرار است گام اول طرح بازسازی و مرمت حیاط سرا 18 ماهه کامل شود.
ابوالفضل مکرمیفر در اینباره میگوید: سرای عزیزا... اف با توجه به قدمت آن و خطر بروز حوادثی مانند پلاسکو و همچنین اقلام مورد معامله در این سرا، نیاز به مرمت و بازسازی دارد. درک گام اول تصمیم گرفتیم حیاط کوچک این سرا مورد بازسازی و مرمت قرار بگیرد.
او ادامه میدهد: رویکرد ما برای این گام استحکامبخشی و مقاومسازی بناست.
او با بیان اینکه شهرداری، دادگستری و فرمانداری نیز در این طرح همراه میراث فرهنگی هستند، میگوید: این طرح با حداقل بودجه آغاز شده است و هزینههای جاری به نسبت یک سوم بین میراث فرهنگی، شهرداری و کسبه تقسیم میشود، اما به عقیده من بیشترین مشارکت و همکاری را کسبه باید داشته باشند تا این طرح به خوبی اجرا شود.
او در خصوص اینکه تکلیف کسبهای که مغازه خود را تخلیه کردهاند چه میشود، اظهار کرد: شهرداری مشهد مکانی موقت برای فعالیت کسبه در نظر گرفته است. ۳۱ مغازه در پاساژ عدالت و ۱۵مغازه نیز در بازار عباسقلیخان تحویل کسبه می شود.